İran Gezi Notları 4 – Hazar Denizi Kıyıları ve Reşt Şehri

4- Reşt

Gilan Bölgesi, İran’ın kuzeyinde, Hazar Denizi boyunca uzanan eyaletidir. Baş şehri de Reşt kentidir. Bu eyalette İrani dillerden Gilekçe ve Talişçe konuşuluyor. Bu diller Kürt dillerinden özellikle Zazaki ile benzerlikler içerir. Talişler genellikle yüksek yerlerdeki köylerde yaşıyorlar.

Mezhep olarak Gilekler Şii, Talişler ise ağırlıklı olarak Sünni mezhebine tabilerdir. Daha önceleri eyaletin ismi; Gilan & Talişistan iken Talişlere karşı yapılan asimilasyon politikalarına paralel olarak eyaletin ismi de sadece ‘Gilan’ olarak değiştirilmiştir. Talişler zorunlu göçe maruz bırakılmış ve Talişlerin köylerine Şii Azeri ve Gilekler yerleştirilmiştir. Benzer asimilasyon politikaları İran’ın her tarafında diğer Sünni halklara da uygulanıyor. Tıpkı Sünni Türkmen, Kürt ve Beluçilere yapıldığı gibi.

Gilan Bölgesi iklim olarak Türkiye’deki Doğu Karadeniz Bölgesi gibidir. Hatta insanları da Doğu Karadeniz insanımız gibidir. Türkiye’ye gelmiş bir amca ile sohbet ederken esprili bir şekilde şöyle anlattı burunlarının boyutunu;

‘ Bizim Gilan halkı ile sizin Lazlar birbirlerine çok benzerler. Bunun sebebi de iklimdir. Bu bölgelerde çok yağmur yağdığından ve hava nemli olduğundan dolayı insanların burunları çok akar ve burunlarını çok silmek mecburiyetinde kalırlar. Budur burnumuzun boyutuna sebep…’

Her yönden çok benzer bizim Karadeniz’e. Yoğun olarak çay bahçeleri vardır. Bol yağışlı ve serin olduğu için özellikle yaz aylarında ülkenin diğer bölgelerinden turist akınına uğrar. Yakın olması sebebiyle hafta sonları Tahranlıların akın ettiği yerdir aynı zamanda. Çadırını alan buraya kamp kurmaya gider. Doğa manzarasını izlemek için çok ideal kamp yerleri var, tavsiye edilir. Daha doğrusu böylesi bir program yapmadığımız için kendimce hayıflanıyorum. Otobüsle Erdebil’den Reşt’e giderken sisli, dumanlı dağların arasından geçerken bu Ah! Geçmişti içimden. Kısmet bir diğer sefere imiş.

Biz Reşt şehrine İran’ın kuzey doğusunun uç noktası olan Erdebil şehrinden gittik. Erdebil şehrinden sonra artık Azerice konuşulan bölgelerin sonuna gelmiştik. Bundan sonra artık kendi yağımızla kavrulup bilebildiğimiz kadar Farsçamız ile yolumuzu tayin etme vaktimiz gelmişti. Ve Farsça konusunda da iş başa düşüyordu. Tüm yükü yüklenmek zorundaydım. Dil konusunda mahcup olup olmama tedirginliği de vardı.

Erdebil’den Reşt’e gecenin bir vaktinde ulaştık.(Halbuki bu yolu gündüz gitmenizi tavsiye ederim. Yol boyunca güzel doğal manzarayı izleme şansınız olur) İlerlemiş saati de dikkate alarak bu şehirde Karton Otel’de kalmaya karar verdik. Gecenin bir vaktinde otel masrafı yapmamaktı niyetimiz. Biz şehir merkezinin Hazar denizine sahili olduğunu varsaymıştık. Ama yanıldık. Şehir merkezi sahilden bir hayli uzakmış. Artık gecenin o vaktinde yapacağımız güzel bir park alanı bulmaktı. Ve şehir merkezinde İran’da alışılmışın dışında gece de canlı olan bir park bulduk ve orada konaklamaya karar verdik. İçerden gitar sesleri de geliyordu görünen eğlenceli bir vakit de geçireceğimizdi.

Bu şehir sosyal rahatlık bakımından İran’ın diğer şehirlerine göre daha rahat bir şehir. (Sahil etkisi olsa gerekJ) Parkta genç erkekler ve kızlar gitar eşliğinde şarkılar söyleyip eğleniyorlardı ve buna itiraz eden kimseler gözükmüyordu ortalıklarda. Biz de hemen eşyalarımızla bu müzik ortamına dahil olduk. Kimi kimi şarkılarına kulak kabarttık. Bazen de Farsça konuşmaya çalıştım. Daha önce bilgim dahilinde olarak çocukları kendi dillerinde konuşturmaya çalıştım (Glekçe). Birlikte Farsça ile hatta Kürtçe ile onların dilleri arasındaki farkları irdeledik. Kürtçe’nin Zazaki dialekti ile değişik ortaklıkları var dillerinin.

O gün onlarda tatil olan Cuma gecesi olduğu için gençler sabaha kadar eğlendiler. Biz ise yorgunluğumuza yenik düşüp parkın biraz sessiz bir köşesinde istirahata çekildik. İran’daki ilk ‘Karton Otel’ tecrübemizi yaşadık. Ama Karton otel yapmak için yanlış yeri seçmişiz. İran’ın en rutubetli şehrinde gece dışarıda kalmak sabah sırılsıklam uyanmak anlamına geliyor.

Ertesi gün gündüz gözüyle şehri tanımaya koyuluyoruz. Reşt şehir merkezinde gezilecek yerler azdır. Asıl gezilecek yerler şehrin dışındadır. Onun için uygun bir fiyata bir taksiciyle anlaşmak gerekir.

Gezilecek yerler:

Khaher-e Emam Reza : Gitmeye gerek yok. Şiilerce kutsal kabul edilen, Şii imamlarından İmam Rıza’nın kız kardeşlerinden birinin medfun olduğu yerdir.

Park-e Mellat: Dediğim gibi bu şehir parklarıyla meşhurdur. Ve bu parkların en güzeli de bu parktır. Burada yerel insanlarla sohbet edip oyun oynayabilirsiniz. Mesela biz burada yerel Gileklerle masa tenisi oynadık

Anzali : Burası şehrin dışındaki hazar Denizine kıyısı olan kasabasıdır. Biz gidemedik. 1.5 – 2 saat sürüyor dediler.

Masouleh Köyü: İran’dayken gezdiğimiz en güzel yerlerden biriydi. Çok yoğun yerel turist vardı. Otantik bir Karadeniz köyünü hayal edin. Onun gibi bir yer. Masouleh’de Glekçe değil de Taliş dili konuşuluyor. Her dem üzerinde sislerin olduğu, yağmurun eksik olmadığı bir köydür.

Şehir Merkezinin Dışındaki diğer yerler: Lahican, Deilaman, Lonak (Ormanı ve dağ manzarası güzelmiş) ve Ruthan Kalesi gidilebilecek diğer yerlerdir.

Not: Bu bölge için muhakkak bir araç tahsis edilmelidir. Hem çok yağışlı olması sebebiyle hem de gezilecek yerlerin birbirlerine uzak olması bunu zorunlu kılıyor. Aksi taktirde bir Masouleh köyüne gitmek için saatlerce köyün minübüsünü bekleyebilirsiniz.